TRUMP PANAMAYI NEDEN İSTİYOR?

1.PANAMA KANALININ COĞRAFİ VE FİZİKİ ÖZELLİKLERİ
Panama Kanalı, Orta Amerika’da, Panama üzerinde yer alan bir su yoludur. Atlas Okyanusu ile Pasifik Okyanusu’nu birbirine bağlar ve dünya deniz taşımacılığında önemli bir rol oynar. Kanalın coğrafi ve fiziksel özellikleri şu şekildedir:
A.Coğrafi Özellikler:
(1)Konum: Panama Kanalı, Panama İsthmusu boyunca uzanır. Atlas Okyanusu’ndan (Karayip Denizi) başlar ve Pasifik Okyanusu’na (Golfo de Panama) kadar devam eder. Kanal, yaklaşık 51 Mil (82 km) uzunluğundadır. Kanal boyunca yolculuk yaklaşık 9 saat sürmektedir.
(2)Yerleşim Alanları: Kanal, Panama’nın başkenti Panama Şehri’nin batısında yer alan Balboa ile doğusunda Colón arasında uzanır.
(3)Kanalın Yüksekliği: Kanalın en yüksek noktası, deniz seviyesinden yaklaşık 85 fert (26 metre) yüksekliktedir. Bu nokta, kanalın en zorlu kısmı olan Gatun Gölü üzerinden geçerken oluşur.
(4)Okyanuslar arası yükseklik farkı: Pasifik Okyanusu, Atlantik Okyanusu’ndan yaklaşık 20-30 cm daha yüksektir. Bu fark, okyanusların genişlikleri, suyun sıcaklığı ve tuzluluğu gibi birçok faktörden kaynaklanır. Pasifik Okyanusu’nda su daha sıcak ve daha az tuzlu olduğunda, suyun hacmi biraz artar ve bu da Pasifik’in seviyesinin Atlantik’ten biraz daha yüksek olmasına yol açar. Ancak, bu fark genel olarak küçük olsa da, Panama Kanalı gibi geçiş noktalarında önemli mühendislik çözümlemeleri gerektirir. Panama Kanalı’ndaki kilit (lock) sistemleri, deniz seviyesi farklarını dengeleyerek gemilerin güvenli bir şekilde geçmesini sağlar.
(E) DENİZ KURMAY ALBAY MEHMET ASAL/ Washington E. Deniz Ataşesi

1- Fiziksel Özellikler:

Genişlik ve Derinlik: Kanalın genişliği ve derinliği, kullanılan gemilere göre değişkenlik gösterir. En geniş kısımları 300 metreye kadar ulaşabilirken, derinliği ise yaklaşık 12 metre civarındadır. Ancak bazı kısımlarında bu ölçülerin daha dar ve sığ olabileceği unutulmamalıdır. Panamax gemileri, Panama Kanalı’nın kiriş genişliği kısıtlamalarını optimize etmek için titizlikle ölçülen ve hesaplanan belirgin boyutlarıyla ünlüdür. Bu gemilerin maksimum ölçümleri 106 fit (32 metre) genişliğinde ve 965 fit (294 m) uzunluğundadır.

Bu tasarım kısıtlaması, kanalda sorunsuz bir şekilde gezinmelerini sağlayarak onları küresel deniz ticaretinde kritik bir dişli haline getirir. Taslakları ayrıca tropikal tatlı suda yaklaşık 39,4 fitlik ilginç bir derinliği ölçer.

Kapatma Sistemi (Kilitleme Sistemi): Kanalda, deniz seviyesinin farklı seviyelerine ulaşmak için kilitleme (lock) sistemleri kullanılır. Gemiler, bu kilitler sayesinde, Gatun Gölü’nün yüksekliğine kadar çıkarlar ve sonra Pasifik Okyanusu’na ya da Atlas Okyanusu’na geçerler. Kilitler, deniz seviyesindeki farklı yükseklik farklarını aşmak için önemli bir mühendislik çözümüdür.
Gatun Gölü: Kanalın büyük bir kısmı, Gatun Gölü üzerinden geçer. Bu yapay göl, kanalın inşası sırasında oluşturulmuş olup, gemilerin geçişi sırasında kullanılan suyu sağlar. Göl, kanalın en yüksek noktası olarak bilinir.
İklim ve Yağış: Kanalın çevresi tropikal iklime sahip olup, yüksek yağış alır. Yıllık yağış miktarı, bölgedeki zengin flora ve faunanın gelişmesine olanak tanır. Yağışlar özellikle Mayıs ile Ekim ayları arasında yoğunlaşır.

Panama Kanalı, dünya ticaretinde kritik bir rol oynamaya devam eder ve bu nedenle hem coğrafi hem de fiziksel özellikleri büyük bir stratejik öneme sahiptir.

PANAMA’NIN KONUMU VE KANALIN TARİHİ

Panama, Kuzey ve Güney Amerika’yı birbirine bağlayan stratejik bir kara parçasıdır. Doğal coğrafi konumu nedeniyle yüzyıllardır deniz ticareti için kritik bir geçiş noktası olmuştur. 16. yüzyılda İspanyollar tarafından keşfedilen Panama, o dönemden itibaren ticaret yollarının önemli bir parçası haline gelmiştir.

PANAMA KANALI FİKRİ VE İNŞASI

Panama Kanalı’nın inşası, insanlığın en büyük mühendislik başarılarından biri olarak kabul edilir. 19. yüzyılda Fransızlar tarafından başlatılan kanal projesi, çeşitli teknik ve finansal zorluklar nedeniyle başarısız olmuştur. Daha sonra, 1903 yılında Panama’nın Kolombiya’dan bağımsızlığını almasını destekleyen ABD, 1904’te kanalın inşasına başlamış ve 1914’te tamamlamıştır.

ABD, kanalın yönetimini uzun yıllar elinde tutmuş ve bölgedeki etkisini korumuştur. Ancak 1977’de imzalanan Torrijos-Carter Antlaşmaları ile Panama Kanalı’nın kontrolü aşamalı olarak Panama’ya devredilmiş ve 1999’da tamamen Panamalı yetkililere geçmiştir.

Panama Kanalı, Atlantik Okyanusu ile Pasifik Okyanusu arasında bir geçiş sağlar, ancak bu iki okyanus arasında ciddi bir deniz seviyesi farkı bulunmaktadır. Bu fark 26 metre civarındadır. Bu deniz seviyesi farkı, kanalın inşa edilmesinin başlıca mühendislik zorluklarından biriydi. Kanalın her iki tarafındaki okyanusların su seviyeleri farklı olduğu için, kanal boyunca gemilerin bu farkı aşabilmesi için lock (kilit) sistemleri kullanılır. Bu kilitler, gemilerin bir okyanus seviyesinden diğerine güvenli bir şekilde geçiş yapabilmesi için suyu belli bir seviyede tutarak gemilere yardımcı olur.

PANAMA KANALI’NIN TİCARİ VE ASKERİ ÖNEMİ

Panama Kanalı, küresel deniz ticareti için kritik bir noktadır. Dünya ticaretinin yaklaşık %5’i bu kanal üzerinden geçmektedir. ABD için bu kanal, Atlantik ve Pasifik okyanusları arasındaki en hızlı ve en güvenli geçiş noktasıdır. Çin, Avrupa ve ABD arasındaki ticaret akışının önemli bir kısmı buradan sağlanmaktadır. Panama Kanalı, dünya deniz taşımacılığında önemli bir geçiş noktasıdır. Hem doğuya hem de batıya yönelen gemiler için önemli bir rota sağlamakta olup, yıllık büyük bir ticaret hacmi gerçekleştirilir.

Her 2 yönde geçen gemi sayısı: Panama Kanalı, günde ortalama 40-50 gemiye ev sahipliği yapmaktadır. Bu gemiler, kanal boyunca hem okyanuslardan hem de denizlerden farklı noktalara doğru hareket eder. Yıllık bazda, yaklaşık 12.000-14.000 geminin kanal üzerinden geçtiği tahmin edilmektedir.
Panama’nın yıllık kazancı: Panama, kanal üzerinden yılda yaklaşık 3,5 milyar Amerikan doları gelir elde etmektedir. Bu gelir, geçiş ücretleri, kanalın kullanımından elde edilen gelirlerin yanı sıra ilgili hizmetlerden (örneğin, gemi yönlendirme ve lojistik hizmetleri) de kaynaklanmaktadır.
ABD’nin Panama’ya ödediği ücretler: ABD, Panama Kanalı’nı kullandığı için Panama’ya yıllık olarak belirli bir ödeme yapmaktadır. Ancak, Panama Kanalı’nın kontrolü 1999 yılında ABD’den Panama’ya devredilmiştir. Bununla birlikte, ABD’nin Panama’ya yaptığı yıllık ödeme miktarı yaklaşık 50 milyon dolar civarındadır. Bu ödeme, kanalın bakım ve yönetimi için yapılan anlaşmalar çerçevesinde gerçekleşmektedir.

Bu rakamlar ve bilgiler, özellikle deniz taşımacılığı ve uluslararası ticaret açısından Panama Kanalı’nın ne denli stratejik bir öneme sahip olduğunu göstermektedir.

Ticari Önemi

Küresel Tedarik Zinciri: Panama Kanalı, özellikle Asya ve ABD arasındaki deniz taşımacılığında önemli bir role sahiptir. Kanalın etkin bir şekilde işletilmesi, küresel lojistik sistemlerinin verimliliğini doğrudan etkiler.
Alternatifsiz Olması: Süveyş Kanalı gibi diğer stratejik su yollarına kıyasla, Panama Kanalı’nın sunduğu kısalık ve hız avantajı benzersizdir.
Çin’in Yatırımları: Son yıllarda Çin, Panama’da büyük altyapı projelerine yatırım yaparak kanal üzerindeki etkisini artırmaya çalışmaktadır. Özellikle Çinli şirketlerin liman ve lojistik sektöründeki varlığı ABD’yi rahatsız etmektedir.

Askeri Önemi

ABD’nin Küresel Gücü: Kanal, ABD’nin Pasifik ve Atlantik filoları arasında hızlı askeri sevkiyat yapabilmesi açısından büyük bir avantaj sağlar.

Jeopolitik Rekabet:

Çin’in Küresel Denizcilik İpek Yolu Projesi kapsamında bölgedeki etkisini artırması, ABD için stratejik bir tehdit olarak algılanmaktadır. Çin’in liman işletmeleri ve altyapı projeleri aracılığıyla Panama üzerindeki kontrolünü artırması, Washington’un dikkatini çekmektedir.

ABD’NİN YAPABİLECEKLERİ VE SONUÇLARI

ABD’nin Alternatif Stratejileri

ABD, Panama üzerindeki Çin etkisini kırmak ve bölgedeki kontrolünü artırmak için farklı stratejiler izleyebilir:

Diplomatik ve Ekonomik Baskı

ABD, Panama hükümetine siyasi ve ekonomik baskı yaparak Çin yatırımlarını sınırlamasını talep edebilir. (ki şu anda etmektedir)

Amerikan şirketleri, Panama’daki altyapı ve liman projelerine daha fazla yatırım yaparak Çinli şirketlerle rekabet edebilir.

ABD, ticaret anlaşmaları ve ekonomik teşvikler yoluyla Panama’yı kendi tarafına çekebilir.

Olası Sonuçlar:

Panama ekonomisi Amerikan sermayesinden fayda sağlayabilir.

Panama’nın Çin ile olan ticari ilişkilerinde gerilim yaratabilir.

Askeri ve Güvenlik İş birliği

ABD, Panama ile askeri iş birliğini artırarak bölgedeki güvenlik alanında daha etkin bir rol oynayabilir.

Kanal güvenliği gerekçesiyle Amerikan askeri varlığı yeniden artırılabilir.

Olası Sonuçlar:

Çin’in bölgedeki askeri nüfuzunu sınırlayabilir.

Çin ve ABD arasında diplomatik gerilimleri artırabilir.

Yeni Alternatif Güzergahlar Geliştirme

ABD, Meksika veya Nikaragua üzerinden alternatif kanal veya demiryolu projelerini destekleyerek Panama’ya olan bağımlılığını azaltabilir.

Kolombiya ve diğer Latin Amerika ülkeleriyle yeni lojistik koridorları geliştirilebilir.

Olası Sonuçlar:

Panama üzerindeki ABD-Çin rekabetini azaltabilir.

Bu tür projeler uzun vadeli ve yüksek maliyetlidir.

NETİCE

ABD için Panama Kanalı’nın kontrolü, yalnızca ticari değil, aynı zamanda stratejik bir meseledir. Çin’in bölgedeki etkisini artırması, Washington’un Latin Amerika’daki nüfuzuna yönelik bir meydan okuma olarak görülmektedir. Trump yönetimi, bu durumu kendi dış politika öncelikleri çerçevesinde değerlendirmiş ve Çin’e karşı daha agresif bir tutum benimsemiştir.

ABD’nin izleyeceği strateji hem bölgesel dengeleri hem de küresel ticareti etkileyecektir. Eğer ABD diplomatik yollarla Panama’yı kendi tarafına çekmeyi başarırsa, bölgedeki Çin etkisi sınırlanabilir. Ancak doğrudan ekonomik veya askeri baskı yöntemleri, Çin ile olan küresel rekabeti daha da keskinleştirebilir.

ABD ve Çin’in Panama üzerindeki rekabeti, Latin Amerika’nın jeopolitik geleceğini de belirleyecek önemli unsurlardan biri olmaya devam edecektir.

(E) DENİZ KURMAY ALBAY MEHMET ASAL/ Washington E. Deniz Ataşesi