Dillizâde Mehmet Bey, Dillizâde Rabia, Saadet ve Semiha

1924’de İstanbul’a yerleşmiş Norveç’li tüccar Hans Geelmuyden (Vera Geelmuyden’in babası) ‘in Vera Geelmuyden isimli gemisini (O sırada Nadina adındaydı) satın alarak “Kandilli” adını vermiştir.

“Misak-ı Milli” isimli gemisini 1931’de satarak Karadeniz seferlerinden çıkmış, fakat 1932’de İstanbul’dan “Martı” isimli genel yük gemisini alarak “Türkan” adını vermiştir. 1938’de vefat etmiş ve erkek çocuğu olmadığından gemilerin yönetimi kızları Rabia, Saadet ve Semiha’ya kalmıştır. Şirket 1943’de gemilerin satılmasıyla faaliyetine son vermiştir.

Gazetelerde Türkan isimli gemiyle ait bazı haberler yer almaktadır; Zonguldak’tan Mudanya’ya 800 ton kömür gerek tahliye etmekte olan “Türkan” isimli vapur 14 Birinci teşrin (Ekim)1937 tarihinde fırtına yüzünden 620 ton kadar yükünü tahliye etmiş olmasına rağmen sürüklenerek karaya oturmuş ve baş tarafından yara almıştır. Gemiyi kurtarmak için İstanbul’dan Hora tahlisiye gemisi sevk edilmiştir.

Türkan vapuru Aralık 1939’da (15 Aralık) ağır denizlerden dolayı Bulgaristan’ın Varna limanına sığınmıştır. Fırtına sırasında bir Romen vapuru batmış, İnhisarlar İdaresi’ne kibritlik ıhlamur kütüğü yükü taşımakta olan Türkan vapuru da yük istifinin fena yapılmış olmasından dolayı yana meyletmiş ve daha zor durumda kalmamak için fırtına geçinceye kadar dört gün Bulgar limanında kalmıştır.

Türkan vapuru Aralık 1939’da (15 Aralık) ağır denizlerden dolayı Bulgaristan’ın Varna limanına sığınmıştır. Fırtına sırasında bir Romen vapuru batmış, İnhisarlar İdaresi’ne kibritlik ıhlamur kütüğü yükü taşımakta olan Türkan vapuru da yük istifinin fena yapılmış olmasından dolayı yana meyletmiş ve daha zor durumda kalmamak Türkan vapuru II.Dünya Harbi yıllarında (25 Ekim 1942) Karadeniz’de seyrederken bilinmeyen bir denizaltının torpido ateşine maruz kalmış, fakat yaptığı manevra sayesinde torpido isabet etmemiş ve tam yolla bölgeden uzaklaşmıştır.

26 Kasım 1946 tarihli bir ilanda (Armatörü Veysel Said Akbaşoğlu) Türkan vapurunun Pire ve Hayfa için Sirkeci Rıhtımı’ndan yük kabul edildiği duyurulmaktadır. Geminin bağlı olduğu acente adresi; Galata, Kürkçükapı, Yelkenciler Caddesi, No.167/9. Tel:42273’dür. Dillizâde Mehmet Bey adı 1930 yılında “Candilli” vapuru armatörü olarak geçmektedir. Lloyd’s Register veya Plimsollship kayıtlarında “Candilli” yazılmasına karşın okuma hatası olduğu görülür ve asıl adı “Kandilli” dir. Lloyd’s Register kayıtları resmi siciller gibi kabul edildiğinden geminin sicil kaydı “Candilli” olarak araştırılmalıdır.

Türk Deniz Ticareti 1926 yıllığında Dillizâde Rabia, Saadet ve Semiha Hanımlar adına kayıtlı Dillizâde Vapurculuk sayfası.

Gemilerinin özellikleri

S.S Kandilli (HCDT) Genelyük gemisi (HBPK/TCDO)
• 1861’de C.Lungley, Londra Tersanesi’nde W.Tulley & Co.Hull firması adına “Baron Hambro” adıyla inşa edildi.
• 498 grt., 364 nrt., ve Tam boy: 180 ft., Genişlik 25.2 ft., Derinlik 14. ft. idi.
Deptford Green, C.Lungley & Co., Deptford & Rotherhithe yapımı buharlı ana makinesi 2
genişlemeliydi ve 240 ihp güç üretiyordu. 23 Temmuz 1861’de Lonra Limanı’na tescil olundu.
• 1865’de Londra merkezli Vennell & Co.’ya satıldı.
• 1866 Londra merkezli Harrington & Co.’ya satıldı.
• 07/1866’da Londra merkezli Charles H. Wilson satın aldı ve Hull Limanına tescil olundu.
• 10/1866 Hull’den Thos. Wilson, Sons & Co.’ya devredildi.

• 06/1871 Londra merkezli George N. Todd satın aldı ve Londra limanına tescil olundu.
• 05/1874 ‘de Hull’den William Tulley satın aldı.
• 1885’de Hull’den Emma Tulley adına tescil olundu.
• 1886’da Liverpool’dan James Robinson satın aldı.

• 1888’de Hartlepool’dan Christopher Furness satın aldı.
• 1889’da Cardiff’ten Edwin Jenkins & Co. satın aldı.
• 1890’da Cardiff’ten Powley, Thomas & Co. satın aldı.
• 1895’da Cardiff’ten Baron Hambro S.S. Co. Ltd. – Jobson & Stallybrass satın aldı.
• 1899’da Odesa’dan Pierre P. Gourgy satın aldı.
• 1906’da Baron Hambro Steamship Co., West – Hartlepool’a satıldı.
• 1907’de A.Pedaschenko, Odesa firmasına satıldı ve “Taras Bulba” adı verildi.
• 1909’da Odesa’dan A. Pedaschenko satın aldı.
• 1913’de N.Methinity, Odesa firmasına satıldı. Adı “Olga Methinity” olarak değiştirildi.
• 1914’de Christiana’dan Bayan Vera Geelmuyden adına tescil olundu.
• 1918’de Hans Geelmuyden tarafından “Vera Geelmuyden” adı verildi.
• 1921’de adı “Nedina” olarak yenilendi.
• 1922’de İstanbul’dan P. Dounias satın aldı.
• 1922’de Dr.P.Matyas, İstanbul satın aldı ve “Kandilli” adını verdi.
• 1927’de İstanbul’dan Dillizâde Mehmet Bey satın aldı.
• 1928’de Madenci Arif, İstanbul satın aldı ve “Zuhal” adını verdi.
• 1932’de İstanbul’dan Mehmet Cevdet ve İsmail Hakkı satın aldı.
• 1936’da İstanbul’dan Dr.Nihat Akat satın aldı. Adını değiştirmedi.
Lloyd’s Register’de 1943 sonrası bir kayıt bulunmamaktadır. Dr. Nihat satın aldığında 76, kaydının silindiği 1943 yılında 82 yaşındaydı! Benzerleri arasında en çok eldeğiştiren bir gemi olmalıdır!
• 20 Haziran 1943 günü Karadeniz’de Zonguldak’tan kömür yüklü olarak İstanbul’a seyri sırasında Karaburun civarında karaya düşerek battı.

S.S Misakı Milli (HCDT)
• Genelyük gemisi 1904’de Stabilimanto Technico, Trieste Tersanesi’nde F.Theofani, Rostoff firması adına “Fedor Theofani” adıyla inşa edildi.

• Ana makinesi 4 genişlemeliydi ve 350 ihp güç üretiyordu.
• 1910’de Theodore Theofani’nin çocuklarına devredildi.
• 1915’de Çarlık Rusya Donanması emrine alındı ve nakliye gemisi olarak kullanıldı.
• 1918’de yeniden Theodore Theofani’nin çocuklarına devredildi.
• 16 Kasım 1920’de İstanbul’da bağladı.
• 1923’de Mehmet Dillizâde satın aldı ve adını “Misakı Milli” olarak değiştirdi.
• 1931’de Salih Zeki Yelkencizâde, İ satın aldı ve adı değiştirilmedi.
• 26 Şubat 1934’de Kefken Burnu’nda karaya düşerek battı.

S.S Türkan (HBCW)

• Genel yük gemisi (HBPK/TCCI)
• 1878’de Raylton Dixon & Company, Middlesbrough tersanesinde J. Watson & Co., Middlesbrough firması adına inşa edildi.
• 3 Haziran 1878’de 146 Kızak No.’suyla denize indirilen ve ilk adı G.M.B. olan 579 grt. ve 313.24 dwt. olan geminin tam boy
53.46 mt., genişliği 7.84 mt. idi.
• 2 genişlemeli ana buhar makinesi T. Richardson & Sons, Hartlepool imalatıydı.
• 1899’da Christiani(Oslo) merkezli A/S
Klaveness firmasına satıldı ve “G.M.B.” adı
verildi.
• 1903’de Sunderland merkezi Jacob Spain firmasına satıldı.
• 1904’de Mariupol merkezli F.C. Svorono firmasına satıldı ve “Soglaise” adı verildi.
• 1908’de C.Svorono & Sons firmasına

• 1914’de Mariupol merkezli F.C. Svorono & E. di Pollone ortaklığına devredildi.
• 1921 – 1923 yıllarında Köstence limanında bağlı kaldı.
• 1923’de ayni şirket tarafından “Peleus” adı verilerek Pire/Yunan bayrağına tescil edildi.
• 1929’de Fuat Kaptan tarafından satın alındı ve “İntepe” adı verildi.
• 1932’de Reşad Bey tarafından satın alındı ve “Martı” adı verildi.
• 1936’da Dillizâde Mehmet Bey tarafından satın alındı ve “Türkan” adı verildi.
• 1937’de Rabia, Semiha ve Saadet Dillizâde ortaklığına tescil edildi.
• 1939’da Fuat ve Recep Akbaşoğlu tarafından satın alındı ve adı değiştirilmedi.
• 1947’de Veysel Sait Akbaşoğlu satın aldı.
• 1949’da Faik Zeren tarafından satın alındı ve adı değiştirilmedi.
• 1951’de Reşit Kalkavan tarafından satın alındı ve adı değiştirilmedi.
• 29 Ekim 1954 gecesi Camali’den aldığı tuz yüküyle Bandırma’ya seyrederken Mudanya
yakınlarında karaya oturdu. Kasım ayının ilk günlerinde yüzdürülmüş olmasına rağmen 9 Kasım 1954
günü yeniden su alarak Marmara açıklarında battı.

Bahçekapı Birinci Vakıf Han’da olan Dillizâde ailesine ait bir şirket de yün ticareti yapmaktaydı. Bu şirket 1930 yılı Haziran ayında iflasını ilan etti ve bu iflas Dördüncü İflas Dairesi tarafından basın yoluyla duyuruldu. İflas nedeniyle bukez Galata, Karamustafa Paşa Sokağı Bosfor Han’da olan Dillizâde Biraderler ve Dillizâde Remzi aleyhine İstanbul Asliye Birinci Ticaret Mahkemesi tarafından iflas davası açıldı. Dava sırasında adreslerinde bulunmamaları nedeniyle, iflas ilamı mahkeme tarafından gazetelerde ilan edilerek duyuruldu.

Bu duyuruda; “935/479 Dosya Numarasıyla açılan iflas davasında oturdukları yer belli olmayan davalılara tebligatın ilanen yapılmasına karar verildiği ve mahkemenin 5 Aralık 1935 Perşembe günü Saat 14.00’de yapılacağı” çağrısı yeralıyordu. Mali sıkıntılar nedeniyle Dillizâde Mehmet Bey’in 1936 yılında Pangaltı’da ikamet etmekte olduğu Teyyareci Fethi Bey Sokağı Şenyuva Apartmanı 3 No.’lu daireden ayrıldığı ikametgahının mahkemece ve icra dairesince saptanamadığı anlaşılmaktadır.

Nitekim 22 Mart 1936 tarihi itibarıyla İstanbul Altıncı İcra Memurluğu gazetelere ilan vererek, Dillizâde Mehmet Bey’e duyuruda bulunmuştur. İlanen yapılan bu duyuruda şöyle denilmektedir; “Emlâk ve Eytam Bankası’na birinci dereceden ipotekli olup Dillizâde namına 120 Sicil numarasında kayıtlı 341 tonilatoluk, evvelce İntepe, halen Martı adıyla anılan vapurun işbu ipotek borcundan 7 Şubat 1936 tarihine nazaran bakiye zimmeti bulunan cem’an 16303,03 tarihi mezkûrdan itibaren mevcut vesaikte yazılı faiz ve komisyon ile yüzde 5 vekalet ücreti ve icra masraflarının tahsili için merhun Martı vapurunun paraya çevrilmesi talebiyle Emlâk ve Eytam Bankası’nın verdiği ve esas defterinin 936/436 Numarasına kaydedilen takip talebi üzerine tarafımıza gönderilen ve işbu meblağın bir hafta zarfında tamamen ödenmesi ve 844 Numaralı kanun ahkâmına tevfikan vuku bulacak itirazatın icra takibini durduramayacağı ve borcun muayyen zaman zarfında ödenmemesi takdirinde merhun gemi Martı’nın mezkûr kanun hükümleri gereğince satılacağı hakkındaki ödeme emri arkasına mübaşir tarafından verilen açıklamadan ikametgahınızın meçhul olduğu anlaşılmış ve bu kere ilanen duyurulmasına karar verilmiş olduğundan ilanın neşrinden itibaren 30 gün zarfında yukarıda yazılı borcu faiziyle birlikte ödemeniz ve bu müddet zarfında mal beyanında bulunmanız lüzumu ödeme emri tebliği yerine geçmek üzere ilan olunur”

5 Mayıs 1930 tarihli Vakit Gazetesi “Mahkeme ve İcra İlanları “ sayfasında “İstanbul Asliye Mahkemesi İkinci Hukuk Dairesi” duyurusu yayınlanmıştır. Bu duyuruda; “Müddei Rüsumat Müdüriyeti tarafından Dillizâde Mehmet ve Musa Reiszâde biraderler aleyhine ikame olunan bir kıt’a taahhüt senedi gereğince maa istihlâk gümrük resmi olarak ödenmesi talep olunan bir iki yüz lira alacak davasından dolayı adı geçenlerden Dillizâde Mehmet Efendi namına gönderilen dilekçe kopyası bu şahsın Bahçekapı’da İzzet Bey Hanı’nda ikamet etmekte iken beş sene önce çıkarak bilinmeyen bir yere gittiği ve bu nedenle ikametgâh adresi meçhul bulunduğu mübaşir ve İhtiyar Heyeti tarafından verilen açıklamalardan anlaşılmış olup, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 141’inci hükmüne dayalı olarak tevfikan ilanen tebligat icrası kararlaştırılmış olup ilan tarihinden itibaren bir ay zarfından adı geçen Dillizâde Mehmet Efendi’nin cevap vermediği takdirde istidayı almış kabul ettiği sayılacaktır. Bu duyuru tebligat makamına kaim olmak üzere ilan olunur” denilmektir.

Martı vapurunun 1958 Şubat kayıtlarında Lodos’tan dolayı Karadeniz’e çıkmaktan vazgeçerek Bebek önlerinden Kuruçeşme’ye geldiği ve burada demir atmak zorunda kaldığı belirtilmektedir. Geminin zincirine zor durumda olan bir maçuna bağlanmış ve bunun üzerinde demir taramaya başladığından balıkçı motorlarının üzerine düşerek üç tekneye zarar verdiği görülmektedir.

Osman Öndeş

The post Dillizâde Mehmet Bey, Dillizâde Rabia, Saadet ve Semiha appeared first on Denizcilik Dergisi.