Çemrek’in yazısı şöyle:
Petrol fiyatlarının küresel ekonomik dinamikler üzerindeki etkisi uzun süredir tartışma konusudur. Özellikle jeopolitik risklerin enerji piyasalarını nasıl şekillendirdiği konusu, yatırımcılar, politika yapıcılar ve enerji tedarikçileri açısından kritik önem taşır. Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) 2023 yılı 8. sayılı Economic Bulletin raporunda yayımlanan analiz, bu ilişkinin göründüğünden daha karmaşık olduğunu ortaya koymaktadır. Rapor, jeopolitik gelişmelerin petrol fiyatları üzerindeki etkisinin çoğu zaman beklendiği kadar güçlü ve kalıcı olmadığını vurgulamaktadır.
Jeopolitik riskler her zaman petrol fiyatlarını yükseltmiyor
ECB’nin analizine göre, tarihsel örnekler jeopolitik olaylar ile petrol fiyatları arasında doğrudan ve kalıcı bir ilişki bulunmadığını göstermektedir. Örneğin:
11 Eylül 2001 saldırılarının hemen ardından Brent petrol fiyatı %5 artmış, ancak iki hafta içerisinde %25 gerilemiştir.
2022 Şubat’ında Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından fiyatlar %30 yükselmiş, fakat sekiz hafta içinde eski seviyelerine dönmüştür.
7 Ekim 2023’te İsrail’e yapılan saldırı sonrası fiyatlar %4 yükselmiş, ancak hızla dengelenmiştir.
Bu örnekler, jeopolitik risklerin petrol piyasaları üzerindeki etkisinin kısa vadeli ve sınırlı olabileceğini göstermektedir.
İki karşıt etki: Talep şoku ve arz riski
ECB raporu, jeopolitik risklerin petrol fiyatlarını iki ana kanal aracılığıyla etkilediğini belirtmektedir:
1-) Ekonomik Aktivite Kanalı: Artan belirsizlik, tüketim ve yatırımı azaltarak küresel ekonomik faaliyeti yavaşlatır. Bu durum, petrol talebini düşürür ve fiyatlar üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturur.
2-) Risk Kanalı: Olası arz kesintilerine dair beklentiler, petrolün elde tutulma değerini artırır (convenience yield) ve vadeli işlemlerde yukarı yönlü fiyatlamaya yol açar.
Hangi kanalın baskın çıktığı ise duruma göre değişmektedir.
Ampirik bulgular: Genel etki aşağı yönlü
ECB’nin VAR modeline dayalı analizine göre, küresel bir jeopolitik şokun ardından Brent petrol fiyatları ilk anda tepkisiz kalmakta, ancak üç ay içinde ortalama %1,2 oranında düşmektedir. Bu durum, talep şokunun baskın kanal olduğunu ortaya koymaktadır. Jeopolitik belirsizliklerin, özellikle küresel ticaret ve üretimi yavaşlatarak petrol talebini azaltma etkisi daha belirgin görülmektedir.
Etki ülkeye göre değişiyor
Jeopolitik şokların petrol fiyatları üzerindeki etkisi, olayın kaynaklandığı ülkeye göre değişmektedir. Örnekler:
ABD ve Suudi Arabistan kaynaklı şoklar, küresel örüntüyle benzer şekilde fiyatları düşürmektedir.
Rusya, Çin, Venezuela ve İsrail kaynaklı şoklar ise fiyatları kısa vadede %0,8 ile %1,5 oranında artırmaktadır. Bu durum, arz riskinin öne çıktığı senaryolara işaret etmektedir.
Özellikle Rusya kaynaklı şoklar, bir çeyrekten sonra da etkisini sürdürebilmekte; bu, 2022 ambargosunun yarattığı kalıcı arz etkisine bağlanmaktadır.
Değerlendirme ve sonuç
ECB’nin bulguları, enerji piyasalarında jeopolitik gelişmelerin etkilerini değerlendirirken basitleştirilmiş varsayımlardan kaçınılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Jeopolitik bir olayın petrol fiyatı üzerindeki etkisi; olayın süresi, şiddeti, etkilediği ülkenin küresel petrol piyasasındaki yeri ve alternatif arz kaynaklarının varlığı gibi birçok faktöre bağlıdır.
Petrol fiyatlarının kısa vadeli tepkiler yerine, olayların ekonomik belirsizlik yaratma potansiyeli üzerinden şekillendiği unutulmamalıdır. Bu bağlamda, enerji piyasalarının sadece arz yönlü risklerle değil, küresel talep dinamikleri ve finansal beklentilerle de şekillendiği gerçeği göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, Economic Bulletin Issue 8/2023, “Geopolitical risk and oil prices” (Ferrari Minesso, Lappe, Rößler)
7DENİZ
7DENIZ – Haber Linki İçin Tıklayın !
DemirHindi
20 Haziran 2025 – 14:20