BM Ticaret ve Kalkınma Örgütü (UNCTAD) tarafından yayınlanan en son Deniz Taşımacılığı İncelemesi’ne göre, deniz ticaretindeki büyümenin 2025 yılında sadece %0,5 kadar yavaşlayacağı tahmin ediliyor ve küresel deniz taşımacılığı zorlu bir döneme giriyor.

Bu, sektörün jeopolitik gerilimler ve iklim baskısı gibi çeşitli zorluklarla boğuşması nedeniyle, 2024 yılında %2,2’lik mütevazı bir büyümenin ardından, son yılların en yavaş büyüme hızını işaret ediyor.

UNCTAD Ticaret Lojistiği Şubesi Başkanı Regina Asariotis, raporun Cenevre’de yayınlanması sırasında “Küresel ortam daha karmaşık hale geldi. Jeopolitik gerilimler maliyetli rota değişikliklerine neden oluyor, gümrük tarifeleri ticaret akışını bozuyor ve navlun ücretleri yüksek ve değişken” uyarısında bulundu.

Dünya ticaretinin %80’inden fazlasını taşıyan deniz taşımacılığı sektörü, küresel ticaretin sağlığı için kritik bir barometre haline geldi.

En göze çarpan aksaklıklar arasında, gemilerin çok daha uzun rotalar kullanmaya zorlandığı Kızıldeniz’deki devam eden krizler ve Hürmüz Boğazı yakınlarındaki gerilimler yer alıyor. Daha önce birkaç günde Kızıldeniz’i geçen gemiler, artık Ümit Burnu’nun etrafında haftalarca seyrediyor. Mayıs 2025 itibarıyla, Süveyş Kanalı’ndan geçen tonaj, 2023 seviyelerinin %70 altında kaldı.

Bu rota değişiklikleri, her ton yükün kat ettiği mesafe olan “ton-mil”i 2024 yılında rekor bir artışla %6’ya çıkarmış ve bu artış, gerçek ticaret hacmi artışının neredeyse üç katı olmuştur.

Konteyner, dökme yük ve tanker navlun oranları, 2024 ve 2025 yılları boyunca yüksek ve dalgalı seyrini sürdürerek, jeopolitik gerilimler ve arz-talep dengesizlikleri nedeniyle keskin dalgalanmalar yaşadı. Şangay Konteyner Navlun Endeksi, 2024 yılında ortalama 2.496 puanla 2023 yılına göre %149 gibi şaşırtıcı bir artış kaydetti ve Temmuz ayında spot oranlar konteyner başına 3.600 dolara ulaştı.

Bu durumun etkisi, kırılgan ekonomiler üzerinde orantısız bir şekilde hissediliyor. Asariotis, “Küçük ada gelişmekte olan ülkeler, en az gelişmiş ülkeler ve net gıda ithalatçısı ülkeler en kırılgan konumdadır, çünkü yüksek navlun maliyetleri hızla daha pahalı ithalat ve gıda güvensizliğine yol açmaktadır” dedi.

UNCTAD Genel Sekreteri Rebeca Grynspan, kapsayıcı geçişlerin gerekliliğini şöyle vurguladı: “Önümüzdeki geçişler (sıfır karbon, dijital sistemler, yeni ticaret yolları) adil geçişler olmalıdır. Dışlamamalı, güçlendirmelidir. Dayanıklılığı artırmalı, kırılganlığı derinleştirmemelidir.”

Deniz taşımacılığının sera gazı emisyonları 2024 yılında yüzde 5 arttığı için iklim sorunu sektör üzerinde büyük bir tehdit oluşturuyor. Ancak dünya filosunun tonajının yalnızca yüzde 8’i şu anda alternatif yakıtlar kullanmak için donanımlı.

Uluslararası Denizcilik Örgütü, Ekim 2025’te, küresel bir yakıt standardı ve karbon fiyatlandırma mekanizması yoluyla 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için bir yol haritası oluşturacak olan Net Sıfır Çerçevesi’ni değerlendirecek. UNCTAD, deniz taşımacılığının karbonsuzlaştırılmasının filo yenileme, liman adaptasyonu ve alternatif yakıt altyapısı dahil olmak üzere önemli maliyetler gerektireceğini belirtiyor.

Ticaret ve emisyon sorunlarının ötesinde, insan faktörü de kritik öneme sahip. Raporda, denizcilerin terk edilme vakalarının 2024 yılında rekor seviyeye ulaştığı ve mürettebatın maaşsız ve desteksiz bir şekilde mahsur kaldığı vurgulanıyor.

Bu sorun limanları da etkiliyor. Küresel limanlar, tıkanıklık, daha uzun bekleme süreleri ve modernizasyon baskısı ile mücadele ediyor. UNCTAD, maliyetleri ve gecikmeleri azaltmak için dijital sistemlere yatırım yapmanın acil bir ihtiyaç olduğunu vurgularken, birçok gelişmekte olan ülkenin dijitalleşme konusunda geride kaldığını da belirtiyor.

Raporda, belirsizliği azaltmak için ticaret politikalarının istikrara kavuşturulması, sürdürülebilir altyapıya yatırım yapılması, siber güvenliği sağlarken dijitalleşmenin teşvik edilmesi, iklim hedeflerine ulaşmak için filo yenilemesinin hızlandırılması ve savunmasız ekonomilerin yüksek nakliye maliyetlerinin etkilerinden korunması gibi birkaç öncelikli eylem özetleniyor.

Grynspan, “Sürekli yüksek nakliye maliyetleri, gelişmekte olan ülkeleri en çok etkileyecek risk oluşturuyor. Önümüzdeki çalkantılı sularda ayakta kalmak istiyorsak, deniz taşımacılığı dayanıklı, kapsayıcı ve sürdürülebilir olmalıdır” dedi.

Kaynak: gcaptain.com