Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Genel Sekreteri ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Genel Direktörü, liman ve kıyı devletlerini, denizcileri, dünya ticaretine değerli katkı sağlayan kilit emekçiler olarak tanımlayıp, denizciler için “ölüm-kalım” meselesi olan tıbbi bakımlarını sağlamak üzere en kısa zamanda karaya ulaştırılmalarının kolaylaştırılmasına yönelik tedbirlerin alınmasına ve COVID-19 aşısı için denizcilere öncelik verilmesine çağıran bir ortak bildiri yayınladılar.
IMO Genel Sekreteri Kitack Lim ve ILO Genel Direktörü Guy Rider, yayınladıkları ortak bildiride (Genelge No. 4204/Add.42), denizcilerin tıbbi bakıma erişimde zorluklarla karşılaştıklarını belirtip, ihtiyaç olduğunda gecikmeden karaya çıkarılmalarını ve gerektiğinde uzman doktor ve diş hekimlerinin de gemileri ziyaret etmelerini sağlamanın, böylece tıbbi yardımın kapsamını genişletmenin “ahlaki yükümlülük” olduğunun altını çiziyorlar. Ayrıca, Uluslararası sağlık hizmetleri sağlayıcıları tarafından sunulan “TeleTıp” uygulamaları kapsamındaki herhangi bir tedaviyi uygulamadan önce, etkin ve bilimsel bir tıbbi değerlendirmenin yapılmasının da önemine dikkat çekiyorlar.
ILO Genel Direktörü ve IMO Genel Sekreteri, gemilerde çalışırken rahatsızlanan denizciler için bu tür tıbbi destekleri almanın, her an bir ölüm-kalım meselesi olabileceğini belirterek, Uluslararası toplumun, son 18 ay boyunca süren pandemi koşulları altında muazzam zorluklara rağmen küresel tedarik zincirini kesintisiz sürdüren bu emekçileri desteklemek için elinden gelenin en iyisini yapması gerektiğinin de altını çiziyorlar.
Söz konusu ortak bildiride “COVID-19 salgını sırasında denizcilerin tıbbi bakım için derhal karaya çıkarılmalarına ilişkin Liman ve Kıyı Devletlerine Yönelik Tavsiyeler’in (Genelge No. 4204/Add.23) yayınlanmasından yaklaşık 14 ay sonra, denizciler hâlâ ihtiyaç duyulmasına rağmen böylesi bir bakım desteğine erişebilmek için yoğun çaba harcıyorlar” şeklinde yer alan serzenişler, denizcilerin içinde bulundukları zor durumu bir kez daha göz önüne sermektedir.
ILO’nun 2006 tarihli Denizde Çalışma Sözleşmesi’nde (MLC 2006) belirtildiği üzere, gemilerde görevli denizcilerin diş bakımı da dahil olmak üzere acil tıbbi bakıma ihtiyaç duymaları halinde karadaki tıbbi tesislere erişimlerinin sağlanması, Üye Devletlerin görevidir (Bkz. MLC’nin Özel Üçlü Komitesi tarafından Nisan 2021’de kabul edilen COVID-19 salgını sırasında MLC 2006’nın uygulanması ve pratik uygulaması). Tıbbi destek de dahil olmak üzere, sağlıkları tehlikede olan denizcilere yardım sağlamaya yönelik yasal yükümlülük; Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi (SOLAS), Uluslararası Denizde Arama ve Kurtarma Sözleşmesi (SAR) ve Uluslararası Deniz Trafiğinin Kolaylaştırılması Sözleşmesi (FAL) gibi temel IMO sözleşmelerinin esas bileşenidir.
Ortak bildiri, Hükümetleri bir kez daha denizcilik sektörünün stratejik önemini gözden geçirmeye ve 1 Aralık 2020’de kabul edilen BM Genel Kurulu kararı A/75/17’ye uygun olarak, denizcileri “kilit işçiler” olarak kabul edip, her türlü tıbbi bakıma erişimlerini hızla sağlamak üzere etkin davranmaya çağırmaktadır. Genelge No. 4204/Add.35/Rev.7, gemilerde çalışan denizcilerin (ve uygun olan diğer denizci personelin) kilit işçiler olarak belirlendiğini IMO’ya bildiren, üye Devletlerinin listesini içermektedir.
Hükümetlerden, 16 Temmuz 2021’de güncellenen Sınırlı Tedarik Bağlamında COVID-19 Aşılarının Kullanımlarının Önceliklendirilmesine İlişkin Dünya Sağlık Örgütü SAGE Yol Haritası uyarınca, ulusal COVID-19 aşılama programlarında denizcilere öncelik vermeleri ve denizcilerin aşılama durumlarının uluslararası ortamda tanınmasını sağlamak için DSÖ onaylı Acil Kullanım Listesi’nde (EUL) yer alan aşılara yönelik teklif sunmaları istenmektedir. DSÖ onaylı EUL aşılarının listesi https://extranet.who.int/pqweb/vaccines/covid-19-vaccines adresinde bulunmaktadır. Halen Türkiye’de yapılan BioNTech ve Sinovac aşıları bu listede yer almakta, Türcovac ise henüz bulunmamaktadır.
ILO ve IMO Başkanları ayrıca Hükümetleri, diğer deniz (destek) personelinin de küresel ve hemen her yerde uygulanan deniz ticaretini/taşımacılığını kolaylaştırmada oynadıkları rolü kabul etmeye ve onları da öncelikli olarak aşılamaya teşvik etmektedirler.
IMO ve ILO’dan alınan bilgiler, şimdiye kadar 24 ülke tarafından denizcilere yönelik aşılama programlarını uygulayarak veya kendi yetki alanları içinde belirlenmiş limanlarda bu uygulamayı yapma niyetlerini bildirerek yapılan çağrıya yanıt verdiklerini göstermektedir. Bu ülkelerin ve limanların listesine https://icma.as/vaccines adresinden erişilebilir. Ne yazık ki Türkiye bu listede yer almıyor.
Yapılan ortak bildiride ayrıca “katkı sağlayan ülkelere son derece minnettarız, ancak uluslararası rotalarda seyirler icra eden gemilerde çalışan denizcilerin aşılanmalarını hızlandırmak için daha fazla adım atılması gerekmektedir. Devlet kurumları, denizcilik endüstrisi kuruluşları ve deniz emekçilerine yönelik sosyal yardım kurumları, denizcilerin aşılanma işlemlerini kolaylaştırmak ve/veya aşıları sağlamak/dağıtmak için kararlılıkla çalışmaya devam etmektedirler. Ancak, yapılması gereken daha çok iş bulunmaktadır. Küresel ekonominin işlemesine katkılarını sürdürebilmeleri için denizcilerin süregelen ihtiyaçlarını karşılamak ve temel haklarını korumak için BM kuruluşları, Hükümetler ve sanayi kuruluşlarıyla birlikte çalışmalara devam edilecektir” denilmektedir.
DERYA ŞERİF YARKIN