Geçen haftaki yazımda, 8 Ağustos 2025’te imzalanan Azerbaycan-Ermenistan Mutabakatı ile 43 kilometrelik Zengezur Koridoru’nun işletme hakkının 99 yıllığına ABD’ye verildiğinden ve Trump’ın beyanına göre bu koridorun güvenliğinin ABD özel askerî şirketlerine (private military company) emanet edileceğinden bahsetmiştim. “Orta Koridor”un ABD tarafından kapatılmış olması rahatsız edici. Fakat, Zengezur Koridoru’na yerleşecek olan ABD özel askerî şirketlerinden daha çok “rahatsız olmak” gerekir.

ABD özel askerî şirketlerinin ne olduklarını anlatayım…

Bosna Savaşı’nda ortaya çıktığı 1995’ten itibaren, kartopu etkisi ile büyüyen ABD özel askerî şirketleri, örtülü savaşların/operasyonların doğasını değiştirmişlerdir. Eski askerlerin uzmanlaşmış oldukları yeteneklerden faydalanmak ve çatışma ortamlarının maliyetlerini düşürmek isteyen ABD, özel askerî şirketlerin kurulmalarını bilhassa teşvik etmiş ve onları, devlet dışı asimetrik aktör olarak kriz ve çatışma bölgelerine sürmüştür.

ABD’deki akademik çalışmalara göre, özel askerî şirketlerinin varlık nedeni: ABD’nin ülke dışındaki operasyonlarında askerî kayıplarını azaltmak ve başarı yüzdesini artırmak; özellikle çok uluslu şirketlerin faaliyet ve erişim bölgelerinde ABD Ordusu’na olan gereksinimi azaltmak; böylece ABD Ordusu’nun ana görevi olan ABD vatanını savunmaya odaklanmasını sağlamaktır. Anlayacağınız; ABD özel askerî şirketleri, ABD’nin küresel güç mücadelesinde, ABD Ordusu’ndan daha fazla kullanılan silahlı aktörlerdir. ABD Devleti’nin sorumluluk almadan müdahale etmek istediği zayıf devletler veya tam kontrolüne almak istediği başarısız yönetimler, karşılarında muhatap olarak ABD özel askerî şirketlerini bulurlar ve bunların milyarlarca dolarlık şişirilmiş faturalarını ödemek zorunda kalırlar. Zayıf devletler ve başarısız yönetimler küçümsendiğinden, denetimsizlik ve kayıt dışılık, insan hakları ihlalleri ve bulundukları ülkelerin yasalarını ihlal, ABD özel askerî şirketleri ile bütünleşmiş olgulardır.

“Saha yönetimi”nde uzmanlık sahibi olan ABD özel askerî şirketlerinin kurucuları ve üst düzey yöneticileri, istihbarat ve savunma sanayi özgeçmişleri ile de dikkat çekmektedirler. Zaten, kriz ve kaos bölgelerindeki orduların ve istihbarat veya terör örgütlerinin “hizmet” ve “silah” sağlayıcısıdırlar. Esasında ABD özel askerî şirketleri “tekerleğe çomak sokmak” amaçlı yapılanmalar olup ABD’ye bağımlılığı sağlamayı ve pekiştirmeyi hedeflemektedirler. Bunun için, hukuka aykırı şekilde güç ve mülkiyet hegemonyası oluşturmaktan da çekinmezler. Özetle, ABD özel askerî şirketleri: Karışıklık çıkarmak amaçlı müteahhitlik hizmeti veren organizasyonlardır ki repertuvarları çok geniştir: Ordu veya terör örgütü kurmak; mevcut orduyu veya terörist örgütü tasfiye etmek; mayın temizlemek/döşemek; orduya veya terörist örgüte askerî eğitim vermek ve stratejik danışmanlık yapmak; özel ve yakın koruma sağlamak, silah teminine aracılık yapmak; devlet başkanını devirmek; kaos üretmek; ülkede manipülasyona yol açmak vb…

ABD özel askerî şirketleri, emperyalist kontrollü kaos mekanizmasının en güncellenmiş ve en gözde sektörüdür.

ABD’nin barışseverlik tiyatrosunu oynayarak kaos tohumları ekmekte özel askerî şirketleri bu kadar sık kullanmasının ana nedeni, uluslararası hukuk alanının özel askerî şirketler konusunda yasal boşluklar ve muğlaklıklarla dolu olmasıdır. Sayıları yüz binlerle ifade edilen silahlı elemanları ile ABD’nin “kirli” işlerinden düşük profil göstererek sıyrılmasını sağlayan özel askerî şirketleri, ABD dış politikasının olduğu kadar iç politikasının da vazgeçemeyeceği bir yapı hâlini almıştır. Öyle ki, ABD başkan adayları, seçim kampanyalarında, “özel askerî şirketlerin istihdamlarını artırma”, yani “ABD örtülü/açık operasyonlarında daha çok kullanma” vaadini vermemiş iseler, seçim kazanmaları güçtür.

ABD özel şirketlerinin vukuatlarından somut örnekler vererek devam edelim…

ABD özel şirketlerinin arasında en uzun ve tartışmalı geçmişe sahip olanı, 1997’de Dick Cheney’in özel teşvikiyle kurulan “Blackwater”dır (şimdiki adıyla “Constellis”). North Carolina’da 28.000 kilometre karelik özel bir askerî eğitim alanında faaliyetlerine başlayan bu özel askerî şirket, zamanla ABD’nin en makbul “tasmalı savaş köpeği” hâline gelmiştir. Açıkçası “tasmalı savaş köpeği”, benim lafım değil; ABD özel askerî şirketlerinin işledikleri suçlar ve ön ayak oldukları kaosların yol açtıkları kan, ABD literatüründe “tasmalı savaş köpekleri (wardogs)” olarak tanımlanmalarına neden olmuştur. ABD özel askerî şirket suçlarının çoğu defa yakalanamadığını da belirtmeliyim.

Yakalanmama konusunda mahir de olsalar, yakalandıklarından bahsedelim…

2003 sonlarında Irak’ta meydana gelen Ebu Gureyb Cezaevi vakası, ABD özel askerî şirketlerinin ilk çekilmiş röntgeni oldu. ABD, Iraklı tutukluların sorgulaması ve sorguları üzerinden istihbarat analizi yapılması için, CACI International Inc. askerî şirketinde hizmet satın almıştı. ABD özel askerî şirketinin Ebu Gureyb Cezaevi’ndeki sorgusuna sadizm, sürekli dayak, cinsel aşağılama, tecavüz, aç ve uykusuz bırakma işkenceleri hâkim oldu; sorguların tamamında ruhsal, fiziksel ve cinsel şiddet yaşandı. Bu insanlık dramının, Irak devlet mekanizmasının değil, hırsına yenik düşen ABD basınının açığa çıkarmış olması ilginçtir. ABD özel askerî şirketlerinin Ebu Gureyb’de Iraklılara yaşattıkları, ABD’deki toplumsal ahlaki çöküntü ile açıklanmaya çalışılsa da emperyalist politikalar icabı olduğu açıktır.

ABD’nin en gözde tasmalı savaş köpeğine geçelim…

2004’te Felluce’de 600 sivilin katledilmesi ile 2007’de Bağdat’ta Nisur Meydanı’nda bir düzineden fazla Iraklı sivilin öldürülmesinin sorumluluğuna, Afganistan’daki ağır insan hakları ihlalleri de eklenince gözde “Blackwater”, -aklınca kötü şöhretini temizleme gayretiyle- önce “XE Services”, sonrasında “Academy”, en sonrasında ise “Constellis” şeklinde isim değişikliğine gitmek zorunda kalmıştır. Peki katillere ne oldu? ABD basınında ifşa olan 4 Blackwater çalışanı, ABD federal mahkemelerinde yargılanmaktan kaçamadı. Mahkemeye çıkan Blackwater çalışanlarından 3’ü taksirle ölüme sebep olmaktan, diğeri ise kasten ve keyfi olarak adam öldürmekten hapis cezası almışlarsa da Trump ilk ABD başkanlığı seçimlerini kazanır kazanmaz, bu psikopatları affeden bir kararnamenin altına imzasını attı.

Buraya kadar özetlersek;

Irak, Afganistan, Pakistan, Sudan, Nijerya, Mali, Yemen ve Ukrayna gibi ülkeler, Blackwater veya türevleri ve diğer ABD özel askerî şirketlerinin yoğun şekilde etkin olduğu ülkeler olmuştur. Bahsedilen ülkelerde, -güya- çatışma ve huzursuzlukları sonlandırma misyonu ile hareket eden bu emperyalist özel askerî şirketler, tam tersine çatışma ve huzursuzlukları yayma ve kalıcılaştırmada başarılı olmuşlardır.

Bir dönem ABD’nin, Irak’ta -güya- kaybettiği ve DEAŞ ve PKK’nın ele geçirdiği 190.000 silah konusunun arkasından ABD özel askerî şirketi Blackwater’ın Irak’ta kurduğu kaçak silah piyasası çıkmış idi. YPG/PYD’nin Suriye’de ABD özel askerî şirketleri ile ortak operasyonlar yaptığı da açığa çıkmış idi. Ayrıca, Deyrizor’da çıkan petrolün de yasa dışı şekilde Suriye dışına taşınmasının da ABD özel askerî şirketlerince bölgeye gönderilen 3.500 silahlı Amerikalı tarafından sağlandığı da ortaya çıkmış idi.

Trump’ın Türk devletlerinin Batı ile ticaretini kontrol altına almak için Zengezur’a yollayacağı özel askerî şirketlerden bir “hayır bekleyen” Türkiye’ye ve Azerbaycan’a hatırlatılır.

Daha ne diyeyim?

Halil Özsaraç