FIRTINADAN KURTARILDI HAYATA TUTUNDU

Dünyada sayıları hızla azaldığı için nesli tükenme tehlikesi yaşayan Akdeniz foklarından biri daha ölmekten kurtarıldı. Aralık 2024 tarihinde annesinden ayrı, yaralı ve yorgun şekilde Antalya kıyılarında bulunan yavru Akdeniz foku kendi başına yaşama şansı olmadığı için Sualtı Araştırmaları Derneği-Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG) tarafından alınarak Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Hayvanat Bahçesi’nde tedavi edilmişti. SAD-AFAG uzmanlarının 4 gün fırtınalı denizde gözlemlediği yavru fok, Eskişehir’de, 3 ay süren titiz bakım, besleme ve rehabilitasyon sürecinin ardından bulunduğu Antalya kıyılarından denize bırakıldı. Yavru fokun doğal yaşamını dönmesi süreci olan 101 gün; SAD-AFAG ve Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Hayvanat Bahçesi uzmanlarının tam anlamdaki özveri ve işbirliğiyle gerçekleşti.

“Monachus’un Maviye Dönüşü”

Yaşam alanları olan su üstü ve sualtı girişli kıyı mağaralarının çevresinde aşırı yapılaşma Akdeniz foklarının dünya genelinde azalmasına neden oluyor. 100 yıl kadar önce Atlas Okyanusu’nda Senegal ve Portekiz’den tüm Akdeniz’e kadar yayılarak sayıları binlerle ifade edilen Akdeniz fokları ülkemiz kıyılarında da 100 kadar kaldı. Her yıl veya 2 yılda bir 10-11 aylık hamilelik döneminin ardından doğum yaptığı için üreme hızı düşük, hayatını kaybetme riski yüksek olan Akdeniz fokları sağlıklı bir deniz ekosisteminin en önemli halkalarından biri kabul ediliyor. İnsanlardan uzak kıyı mağaralarında yuvalanan Akdeniz foklarının sayılarındaki azalma bilim insanlarını ve doğa korumacıları harekete geçirirken sevindirici bir haber Antalya’dan geldi.

Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) yayımladığı Kırmızı Liste’ye ‘soyu kritik derecede tehlike altında tür olarak’ giren Akdeniz foklarından dünya genelinde yaklaşık 700 tane kalırken tek başına yaşama şansı çok az olan bir yavru doğaya kazandırıldı. Aralık 2024 tarihinde Sualtı Araştırmaları Derneği-Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG) araştırmacıları tarafından fırtınalı kıyılarda ölmek üzereyken bulunan yavru fok, yerinde gözlemler ve ayrıntılı değerlendirmenin ardından Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Hayvanat Bahçesi’ne getirilmişti. Yavru foku kurtarmak amacıyla iki kurumun birlikte planladığı ortak çalışma süreci büyük titizlikle yürütüldü. Antalya ve Eskişehir’deki Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) yetkililerinin koordinasyonuyla bakım altına alınan yavru fok, Eskişehir Hayvanat Bahçesi’nde özenle beslendi. Yavrunun sağlığına kavuşması için “Monachus’un Maviye Dönüşü” adı altında rehabilitasyon programı uygulandı.

101 gün süren özenli bakım ve beslenme sürecinin ardından fok yavrusu, doğada yaşamaya uygun güce ve davranış yeteneklerine kavuştu. Antalya’ya getirilen yavru, sabahın ilk ışıklarında Olympos Sahili’nden tekrar denizle buluştu. Serbest bırakıldıktan sonra bir süre karada bekleyen yavru, yetkililerin yönlendirmesi ve uzun uğraşları sonucu denize girdi.

Mağara arayışı sonraki sürecin sağlıklı gideceğinin işareti

SAD-AFAG Bağımsız Araştırmacısı ve Çevre Bilim Uzmanı Dr. Nesimi Ozan Veryeri, Antalya Çaltıcak mevkisinde bulunan Akdeniz foku yavrusunun ilk müdahale sonrası denize bırakıldığını ancak habitatın uygun olmaması nedeniyle annesiyle yeterince bağlantı kuramadığını söyledi. Anne fokun yavruya besleme ve bakım konusunda yetersiz kaldığını belirten Veryeri, “Bunun üzerine, yavru fokun hayatını kurtarmak için alınması gerektiğine karar verildi. Ölmek üzere olduğu bir ortama tekrar dönmesi gerekiyordu. Bunu yapmakta zorlanması ve ona öğretildiği şekilde bir mağara arayışı, bizim için bundan sonraki sürecin sağlıklı gideceğinin işareti.” diye konuştu. Veryeri Akdeniz fokunu, sırtındaki uydu verici cihazı sayesinde takip edeceklerini bildirdi.

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Veteriner İşleri Daire Başkanı Nurben Fatma Koptekin ise hayvanat bahçelerinin, Türkiye’de koruma projeleri yürüten tek hayvanat bahçesi olduğunu ve projelerin bütçesinin tamamen bilet gelirlerinin yüzde 5’inin aktarıldığı koruma fonundan karşılandığını vurguladı. Nurben Fatma Koptekin, Akdeniz foku gibi koruma altındaki türlere zarar verilmesi durumunda, 557 bin 212 liralık idari ceza ve adli olarak da hapis cezası uygulanabileceği uyarısında bulundu.

Biyolojileri gereği hiçbir zaman biberonla süt emmediklerinden, yavru fok, balık püresi ve daha sonra katı balıkla beslenerek gelişmeye başladı. Yoğun ve özenli bir bakım sürecinin ardından yavru fok, sağlıklı bir şekilde doğaya salındı. Akdeniz foku bakım uzmanları, fok rehabilitasyonunun fiziksel ve davranışsal gelişim programı olduğu, yavrunun doğada yaşamaya uygun gerekli davranış yeteneklerini kazandığını söylediler. SAD-AFAG tarafından Türkiye kıyılarında sürdürülen Akdeniz foku araştırma ve koruma çalışmaları, The Monk Seal Alliance tarafından desteklenmektedir. Bu zorlu süreç, yavru foku doğaya geri kazandırarak türün korunmasına katkı sağlamayı hedefliyor.