Çok araştırılmayan Mustafa Kemal Atatürk’ün denizcilik anlayışı, Gazeteci Gökhan Karakaş ve Deniz Tarihçi Ali Bozoğlu tarafından kaleme alındı. Atatürk’ün 1918-1938 yılları arasında bindiği 34 gemiyi bilgi, belge ve görselleriyle biraraya getiren Karakaş ve Bozoğlu’nun kitabı Atatürk’ün Gemileri Pankuş yayınlarından çıktı. 4 yıl süren bir araştırmanın sonucu olan Atatürk’ün Gemileri’nde cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün denize bakışı ve halkı denizle buluşturmak için çabası da vurgulanıyor. Atatürk’ün denizle ilgili günümüze ulaşan ilk anısının 13 Kasım 1918 günü Kartal istimbotta yaşandığı öğrenildi. Ulusu kurtarmak için 16 Mayıs 1919 günü Bandırma vapuruyla çıktığı deniz yolculuğu, 8 yıl 1 ay 19 gün sonra İstanbul’a dönerken yine neden deniz yolunu seçtiği, Türkiye Cumhuriyeti’nin modern yüzünü gösteren dünyanın ilk halkla ilişkiler vapuru S/S Karadeniz ve Eyfel kulesinde okunan ezan, Türk sivil denizciliğinin sembolü olan çift çipalı yastıklar, 23 Nisan’larda paylaşılan salıncak fotoğrafı, çocuk heyecanıyla beklediği ancak 55 gün binebildiği Beyaz Kuğu Savarona, Antalya-Alanya- İtalya sloganı atan İtalyan Benito Mussoli’ye meydan okuma, İngiltere Kralı VIII. Edward’ın beyaz ceketini baca dumanıyla kirleten yat, Vahdettin’i yurt dışına kaçıran İngiliz gemisinin 16 yıl sonra geri gelişi, Atatürk’ün ölüm tehlikesi geçirdiği polis teknesi, Cumhurbaşkanı Atatürk’ün Yunanlılar tarafından Nobel Barış Ödülü Adayı gösterilmesi gibi ilginç detaylar kitapta yer alıyor.
Atatürk’ün Gemileri Pankuş Yayınları’ndan çıktı
Deniz sevgisi ve Türk halkını denizle buluşturma tutkusu bilinmesine rağmen akademik olarak araştırılmayan Cumhurbaşkanı Atatürk’ün denizcilik anlayışı, Atatürk’ün Gemileri isimli kitapla okuyucuya sunuldu. Türk Loydu Vakfı tarafından yayınlanan Anadolu Mavisi isimli kitabın yazarları Ali Bozoğlu ve Gökhan Karakaş, Atatürk’ün iz bıraktığı 34 gemiyi buluşturdu. 150’den fazla yazılı ve görsel kaynağı 4 yıl süren araştırmayla inceleyen ikili, Atatürk’ün Gemileri isimli kitabı Pankuş Yayınları’ndan çıkarttı.
Amiral Cem Gürdeniz ve Kaptan Levent Akson’un ön sözüyle okuyucuya sunuldu
Birinci Dünya Savaşı’yla Türk ana yurdunun işgalinin başladığı 1918 yılından Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatını kaybettiği 1938 yılına kadar geçen 20 yıllık süreci araştıran Gazeteci Gökhan Karakaş ve sivil deniz tarihçisi Ali Bozoğlu tarihe not düştü. Türkiye’nin denizcileşmesi için yoğun çaba sarf eden ve Mavi Vatan doktrininin kurucusu Amiral Cem Gürdeniz’in yönlendirmesiyle hazırlanan kitap, şimdiye kadar bu yönde hazırlanan ilk yazılı eser özelliği taşıyor. Amiral Cem Gürdeniz ile Kaptan Levent Akson’un ön sözleriyle okuyucuya sunulan ATATÜRK’ÜN GEMİLERİ adlı kitaptaki 15 tarihsel not okuyucuların dikkatini çekiyor.
1-Şehr-i İstanbul’a denizden merhaba
Atatürk, 6 Ekim 1923 günü zincirlerinden kurtulan İstanbul’a 1 Temmuz 1927 günü deniz yoluyla geldi. İstanbul’a 8 yıl 1 ay 19 gün sonra dönen Atatürk, İzmit’e kadar geldiği trenden Ertuğrul’a geçerek İstanbul’a ulaşmıştı.
2-Dünyanın ilk halkla ilişkiler vapuru
Mustafa Kemal Atatürk, dünyanın ilk halkla ilişkiler vapuru S/S Karadeniz’i 3 yaşındaki Türkiye Cumhuriyeti’ni tanıtımı için görevlendirmişti. Cumhuriyetin modern yüzünü geleneksel motiflerle harmanlayan S/S Karadeniz, 14 Haziran 1926 günü çıktığı yolculukta yaklaşık 10 bin deniz mili yaparak 12 Avrupa ülkesinde 16 limanı ziyaret etti. Kurtuluş Savaşı’nın isimsiz kahramanlarından Özbekler Tekkesi Şeyhi Ata Efendi bu seyahat sayesinde Eyfel Kulesi’nde ezan okudu.
3-Modern Türk kadınıyla vapurda dans
Türk kadınının toplumsal hayatın her aşamasında etkin olduğunu göstermek isteyen Mustafa Kemal Atatürk, manevi kızı ve tarihçi Afet İnan ile 26 Ağustos 1934 günü İzmir vapurunda dans etti.
4-Türk sivil denizciliğinin sembolü çift çipalı yastıklar
Türk edebiyatında önemli yeri olan Titanik’in kardeşi Gülcemal vapuruyla yurt gezisine çıkan Atatürk, Türk denizciliğinin en değerli fotoğraflarından birine konu olmuştu. Sivil bahriyenin sembolü çift çıpalı yastıklarla poz veren Atatürk’ün bu fotoğrafını Gülcemal’in ikinci kaptanı Şefik Kaptan (Gogen)’ın çektiği biliniyor.
5-Salıncak fotoğrafı Ege vapurunda
Cumhuriyetin ilk yıllarını modern Türkiye’yi inşa ederek geçiren Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Anadolu’yu gezerken vapurları tercih etmişti. Mustafa Kemal Atatürk’ün çok bilinen ‘salıncak’ fotoğrafı, bu seyahatlerden birinde Ege vapurunda çekilmişti. 17 Şubat 1935 günü Ege vapuruyla Antalya’ya giden Atatürk, manevi kızı Ülkü Adatepe ile salıncakta sallanırken çok mutluydu.
6-70 yıl sonra isimlendirilen Sarı Zeybek
Ankara Çubuk Barajı’nda şans eseri bulunan isimsiz deniz motorunun Atatürk’ten kaldığı yıllar sonra öğrenildi. 2007 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı İstanbul Tersane Komutanlığı’nda yenilenmesi sırasında askerler tekneye Sarı Zeybek ismini verdi.
7-Struma’yı batıran denizaltı Çankaya’yı da batırdı
Atatürk’ü güvertesinde konuk eden Çankaya vapuru, 1923 yılında Atatürk’ün kayınpederi İzmirli Uşakizade Muammer Bey tarafından satın alınmıştı. Atatürk’ün eşi (29 Ocak 1923 – 5 Ağustos 1925) Latife Uşşakî, Uşakizade Muammer Bey’in 6 çocuğunun en büyüğüydü. 9 Nisan 1934 günü İzmir’e giden Atatürk, Foça iskelesinden Çankaya vapuruna binmişti. O tarihte Çankaya, Liman ve Körfez İşleri İnhisarı T.A.Ş.’ne aitti. 2. Dünya Savaşı’ndan kaçan Yahudi sığınmacıları taşıyan Struma vapuru ve Çankaya, Sovyet denizaltısı SC 213 ile aynı gece Karadeniz’de batırıldı.
8-Acar mı İstanbul mu?
Mustafa Kemal Atatürk’ü bir çocuk heyecanıyla beklediği Savarona yatına 1 Haziran 1938 günü götüren Acar botuydu. Büyük Önder Atatürk’ü, Savarona’dan Dolmabahçe’ye çıkartan deniz aracı İstanbul oldu. İstanbul, Atatürk’ün hayattayken bindiği son deniz aracı oldu.
9-Zafer destroyerinde subayların sırtına basmayı reddetti
Atatürk, Alanya’ya gitmek için 17 Şubat 1935 günü Zafer destroyerine geçecekti. Ege gemisinin iskele tavası Zafer’in güvertesine uygun olmadığı için subayların sırtına basması istenen Atatürk bunu kızgın bir ifadeyle reddederek deniz düşme tehlikesine rağmen vapurdan savaş gemisine atlayarak geçti. Bu olaya tanıklık edenler bunun için ‘Görülecek bir şeydi’ tanımlamasını yaptı. Atatürk’ün sırtına basmadığı subaylardan Üsteğmen Necdet Uran, Oramiral rütbesine ulaşarak 5. Deniz Kuvvetleri Komutanı oldu. Yüzbaşı Muhlis Gülerman ise Tümamiral rütbesine erişti. İtalyan faşist lider Mussoli’nin Akdeniz kıyılarımıza göz dikmesi üzerine hazırlanan Zafer, Rodos’taki İtalyan askeri üssüne gittiğinde kumandasında Cumhurbaşkanı Atatürk bulunuyordu.
10-İngiltere Kralı gayriresmî olarak denizden geldi
Türkiye Cumhuriyeti’ni ziyaret eden ilk İngiltere Kralı VIII. Edward, İstanbul’a 4 Eylül 1936 günü deniz yoluyla gelmişti. 5 ay önce tahta çıkan Edward, Nahlin yatıyla Akdeniz’de çıktığı seyahatine gayriresmî olarak Türkiye’yi dahil etmişti. Edward bu seyahatinde, 21 yıl önce iki ülkenin amansız savaşa tutuştuğu cepheleri ve İngiliz askerlerin mezarlarını ziyaret etti. Dolmabahçe’ye giden İngiliz kralını Atatürk elini uzatarak karşıladı. Moda Koyu’ndaki yelken yarışlarını Atatürk ve Kral VIII. Edward, Ertuğrul yatından birlikte izlediler.
11-Heyecanla bekledi 56 gün kalabildi
Atatürk’e deniz havasının iyi geleceğini düşünen doktorlarının tavsiyesi üzerine satın alınan Savarona’nın ilk sahibi ABD’li Bayan Emily Cadwalader’di. 1 Haziran 1938 günü İstanbul’a gelen Savarona’ya aynı gün binen Atatürk, ne yazık ki sadece 56 gün kalabildi. Savarona’da, Atatürk’ün dudaklarından dökülen “Ne olurdu bu gemi birkaç yıl önce elimize geçmiş olsaydı” sözlerine tanık olan yaveri Cevad Abbas Gürer’di. Cevad Abbas, 13 Kasım 1918 günü işgal donanmasına meydan okuyan “Geldikleri gibi giderler!” sözlerinin de şahidiydi.
12- Vahdettin’i kaçıran gemiAtatürk’ü uğurlamaya geldi
Atatürk, 21 Eylül 1925 günü Yavuz zırhlısına bindiğinde bakımının bitmesinin ardından uzun bir seyahate çıkarak Anadolu kıyılarını Yavuz ile dolaşacağını söylemişti. Büyük Önder, bu seyahate çıkamadı. Bu seyahat, Türk ulusunun ağladığı 19 Kasım 1938 günü Atatürk’ün aziz naaşını taşırken gerçekleşti. 24 gemilik matem konvoyda İngiltere’den gelen HMS Malaya, yabancı gemilerin saygı konvoyunun başındaydı. (Fransa: Emil Bertin, Almanya- Emden, Sovyet Rusya-Moskova, Romanya- Regina Maria, Yunanistan- Hydra). HMS Malaya, 17 Kasım 1922 tarihinde VI. Mehmet Vahdettin’i Malta’ya götüren zırhlıydı. HMS Malaya, 16 yıl 2 gün sonra savaşlarda yenemediği büyük lidere saygısını ispatlamak için aynı sulara gelmişti.
13- Yıldırım botunun 3 misafiri: General Harington, Padişah Vahdettin ve Cumhurbaşkanı Atatürk
İstanbul emniyetine ait polis botu Yıldırım, kaderin ilginç bir buluşmasına mekan olmuştu. İşgal Orduları Komutanı İngiliz General Charles Harington’u İstanbul’da gezdiren Yıldırım, Harington’u Arabic gemisine de götürmüştü. İşgal altındaki İstanbul’dan Malta’ya kaçarken 5 eşini General Harington’a emanet eden Son Padişah Vahdettin’inin bindiği son Türk teknesi de Yıldırım oldu. Yepyeni bir Cumhuriyet kuran Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü İstanbul’da gezdiren de polis botu Yıldırım’dı. Üstelik Yıldırım, Cumhurbaşkanı Atatürk’ün denizde yaşadığı en büyük tehlikeye de imza atmıştı. Atatürk’e suikast yapıldığını bile düşündüren olayda tekne Fnerbahçe kayalıklarına yüksek süratle çıkmaktan son anda kurtulmuştu.
14- Nobel Barış Ödülü Adayı: Cumhurbaşkanı Atatürk
Büyük önder, uluslararası ilişkilerdeki başarısı ile dünya halklarının ilgisini en çok çeken liderdi. 1933 yılında Balkan Paktı’nın tesis edilmesini sağlayan Atatürk’ü Yunanistan eski Başbakanı Elefterios Venizelos ziyaret etmişti. Balkan Paktı görüşmeleri sürerken Yunanistan’ın eski başbakanı ve ana muhalefetteki Liberal Parti’nin başkanı Elefterios Venizelos, eski düşmanı Atatürk’ü 1934 yılı Nobel Barış Ödülleri’ne aday göstermişti. Dünya siyasi tarihinde ilk kez görülen bu başvuru için Elefterios Venizelos, Norveç’in başkenti Oslo’da bulunan Nobel Ödülü Komitesi Başkanlığı’na 12 Ocak 1934 tarihinde üç sayfalık Fransızca bir mektup gönderdi.
15- Savarona’dan önce levanten ailesinin tekneleri
Yeni bir Cumhurbaşkanlığı yatı alınması için çabalar sürerken (1936-1937), levanten Ailesi’nin tekneleri Atatürk’e sunulmuştu. Harold Frederic’in torunu Alain Giraud’a ait Lillias’ı İzmir’de, Lady May’i İstanbul’da gören Cumhurbaşkanı Atatürk, çok sevdiği Savarona’yı tercih etmişti.
Gökhan Karakaş {Milliyet}
DENIZKARTALI Haber Portalı – https://denizkartali.com/ataturkun-gemileri-okuyucuyla-bulustu/