ÖZET
Tarihi MÖ 3000’e uzanan Kıbrıs’ın, İngiltere Başbakanı Disraeli’nin Kraliçe Victoria’ya 5 Mayıs 1878 tarihinde gönderdiği coğrafi konumu, geçmişte birçok araştırmaya konu olmuştur.
Akdeniz’in üçüncü, Doğu Akdeniz’in en büyük adası durumunda bulunan ve Toroslar’ın çevrelediği Çukurova bölgesi ile Amanoslar’ın kuşattığı bugünkü Hatay bölgesi arasında bir ada olması dolayısıyla; bu kara parçaları ile bir bütünlük arz eden Kıbrıs, aynı zamanda Hatay ile Anadolu kıyılarının teşkil ettiği İskenderun Körfezi’ne hakim bir noktada bulunması nedeniyle bu bölgeleri kontrol eder bir konumdadır. Kıbrıs, üç kıta ticaret yollarının kesiştiği bir kavşak noktası olarak da Asya, Avrupa ve Afrika uygarlıklarını buluşturmuş, böylece çeşitli dil ve dinlerin etkisi altında kalarak küresel ve bölgesel açıdan jeostratejik bir kütle merkezi olmuş, bölgedeki dengelerin oluşumunda önemli rol oynamıştır.
Tüm bu veriler, Kıbrıs ile ilgili siyasi karar alma süreçlerinde karar vericileri etkileyen unsurlar olarak göze çarpmaktadır. Küresel aktör olarak kabul edilen ABD, AB ve Rusya ile bölgesel aktörler Türkiye, Yunanistan ve hatta İsrail’le birlikte, adakaranın ev sahipleri KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin bu konuda aldıkları pozisyonlar incelenmesi gereken konular arasında yer almaktadır. Ancak bu incelemelerde, özellikle kararların oluşturulması ve nihai kararın verilmesi aşamalarında söz konusu verilerin yanında Rum Ortodoks Kilisesi’nin varlığı ve tarihsel süreçteki faaliyetlerinin de ne kadar etkili bir veri olarak karşımıza çıktığını gözden kaçırmamak, doğru sonuca ulaşma açısından akılcı bir değerlendirme olacaktır.
Bu çalışmada, tarih boyunca Kıbrıs’la ilgili siyasi konulardaki karar alma süreçlerinde rol alan aktörlerin geçmişte mevcut jeopolitik unsurlardan nasıl etkilendikleri ve bu unsurları kendi çıkarları yönünde ne şekilde kullandıkları irdelenmiş, gelecekte de bu unsurları, özellikle yer altı kaynaklarının varlığını hangi politikalar çerçevesinde kullanabilecekleri yönünde bir öngörüde bulunulmaya çalışılmıştır.
POLITICAL DECISION-MAKING PROCESS BY THE ROLE OF GEOPOLITICAL FACTS IN CYPRUS
ABSTRACT
History dating back to 3000 BC of Cyprus, a letter that was sent to Queen Victoria by British Prime Minister Disraeli on May 5, 1878 point out that “Cyprus is the key of Front Asia.” That mainly draws attention to the geographical position that also have been the subject many studies in the past.
The island is Mediterranean’s third, Eastern Mediterranean’s largest island and It’s between Çukurova region Surrounded by the Taurus Mountains and Hatay region that surrounds today’s Amanos’, therefore, Cyprus which is in harmony with those land pieces, therewithal, Cyprus has a possition that is dominant to Iskenderun Gulf that is located by Hatay and the coast of Anatolia and because of these reasons, it is in a position that controls these areas. Cyprus also combine Asian, European and African civilizations as the intersection of trade routes of three continents, so, Cyprus became a geo-strategic center in terms of global and regional under the influence of variety of languages, it has played an important role for the formation of balance in the region.
All these data indicated as factors that influence the decision-makers in the political decision-making processes. ABD, AB and Russia that recognized as a global actor, and regional actors; Turkey, Greece and even Israel , TRNC and the Greek Cypriot Administration position on this issue is among the topics to be examined. However, these observations, especially the creation of the decision and the stages of final decision, addition to such data, Church’s presence and activities in the historical process that prove to be an effective data that shouldn’t miss in terms of reaching the correct result will be a rational assessment.
In this study, we have tried to find a prediction and have been analysed the factors that have taken a place throughout history, decision-making processes in political issues related to Cyprus and these factors in what way they use towards their own interests, especially in the presence of underground resources that can be used in the context by which policy.
TURGAY BÜLENT GÖKTÜRK